Vessem, 100 jaar dorpsleven in foto’s en herinneringen
Vessem, het dorp
De eerste schriftelijke vermelding van Vessem dateert uit 1245, in een oorkonde van het moederklooster Floreffe van de abdij van Postel . In 1292 verleende hertog Jan I van Brabant een aantal rechten aan de inwoners van Vessem en naburig Wintelre. De eerste sporen van jagers en verzamelaars, die hier elke zomer hun kamp opsloegen, dateren echter al van 8000 voor Christus. Meer honkvaste bewoners lieten rond 1500 v.Chr hun sporen na in de vorm van grote aantallen grafheuvels.
In de Romeinse tijd werd er op meerdere plaatsen langs de Kempische (afgeleid van campina, Latijn voor de vlakten) beekdalen ijzeroer gewonnen - heel wat Vessemse moeders van vóór de kanalisatie van de Stroom of Kleine Beerze merkten dat aan de roestvlekken in de kleren van hun pootje-badende kinderen. Dat ijzererts was ook de reden waarom ten zuidwesten van Vessem een Romeinse weg liep. Daarlangs werd een villa uit de tweede eeuw na Christus gevonden, vlakbij de resten van een enorme graftoren uit dezelfde tijd. Die plek heet nu de Kabouterberg - volgens latere legenden lag daar de goede kabouterkoning Kyrie begraven. Verdere opgravingen rond de kerk toonden aan dat er in de 11e eeuw in elk geval enkele boerderijen om de kerk gegroepeerd lagen.
In 1795 werd Vessem officieel Statendorp met als bestuur drie schepenen, gezworenen en een burgemeester. Er kwam een Schepenbank, bestaande uit zeven schepenen, van wie drie uit Vessem, twee uit Knegsel en twee uit Wintelre. Voor 1561 viel dit gebied onder de schepenbank van Oerle. De schepenbank sprak recht in kleine civiele kwesties, met als officier de kwartierschout van het Kempisch Kwartier (onderdeel van de Meijerij).
De gemeente Vessem ontstond in 1815, door samenvoeging van het grondgebied van Vessem, Knegsel en Wintelre. Omdat Vessem het bestuurlijk centrum werd, woonden hier ook de eerste notabelen zoals de pastoor, de notaris en de brouwer. Het oudste gebouw is de kerktoren, die uit de 15e eeuw stamt. De boerderij Maaskant 5 is de oudste nog bestaande boerderij. In 1850 bouwde men de pastorie en in 1882 een nieuwe kerk. De eerste windmolen, door brand verwoest, werd herbouwd in 1893. Aan het eind van de Kuilenhurk, op de hoek van de Jan Smuldersstraat, stond het eerste gemeentehuis van Vessem, gebouwd in 1774. Het ‘nieuwe’ gemeentehuis (inclusief cachot voor de veldwachter) op de hoek van de Jan Smuldersstraat en de Wilhelminalaan werd in 1899 in gebruik genomen als vervanger van het oude gebouwtje, dat slechts 75 vierkante meter groot was.
